Budowanie mody na bibliotekę / Biblioteka Multimedialna Biblio

Słowo moda niesie w sobie wiele różnorakich znaczeń. Definicja słownikowa opisuje modę zarówno jako „sposób ubierania się, czesania, makijażu,itp., popularny w jakimś okresie¹” ale także jako zjawisko. „Jeśli coś jest w modzie, to jest modne lub bardzo popularne²”, „jeśli coś wchodzi w modę, to zaczyna być popularne³”. Nieco szersze, bardziej potoczne znaczenie możemy znaleźć na stronach wikipedii, gdzie moda definiowana jest jako potrzeba naśladowania innych, w celu identyfikacji z nimi. Zaznaczono występowanie mody w różnych dziedzinach życia społecznego, zwrócono także uwagę na powiązania mody z pojęciami, takimi jak styl czy popularność⁴.

Niezależnie od definicji mody, nie sposób pominąć jej ogromnego znaczenia we współczesnej popkulturze. Kreowanie mody nierozerwalnie łączy się z zagadnieniami, takimi jak public relations, popularność czy wizerunek. Warto zauważyć, że niemal każda poważna instytucja lub firma stara się podejmować działania związane z budowaniem pozytywnego pijaru. Co więcej, sytuacja taka ma miejsce również w stosunku do osób publicznych, np. sportowców.

Nie inaczej jest w przypadku bibliotek. Są to przecież miejsca publiczne, przeznaczone dla szerokiego ogółu odbiorców. Oczywiście budowanie wizerunku i kreowanie mody na bibliotekę jest zależne od rodzaju placówki (biblioteka miejska, biblioteka uniwersytecka, itp.), jednak szkielet mechanizmu oraz cel przyświecający takiemu działaniu, powinien być bardzo zbliżony dla wszystkich bibliotek. W dalszej części artykułu, za przykład działań związanych z budowaniem mody na bibliotekę, posłuży Biblioteka Multimedialna Biblio, wchodząca w skład Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie.

Na podstawie obserwacji łatwo zauważyć, że każda moda powstaje w oparciu o odpowiedni, interesujący potencjalnego odbiorcę, punkt wyjścia (może być nim przedmiot, osoba, utwór, itp.). W przypadku bibliotek, jako punkt wyjścia należałoby przyjąć odpowiednio urządzoną oraz wyposażoną placówkę, która umożliwia zainteresowanie czytelników oraz trafia w ich potrzeby. Kwestie, takie jak dostateczna przestrzeń, komfortowe stanowiska czy nowoczesny sprzęt to dobry początek, ale w celu wykreowania mody, biblioteka potrzebuje odpowiednich elementów charakterystycznych. Elementy tego typu powinny jednoznacznie wyróżniać placówkę i świadczyć o jej wyjątkowości. W czasach, kiedy trzeba konkurować z wieloma możliwościami spędzania wolnego czasu, należy tworzyć odpowiednie bodźce, budzące zainteresowanie biblioteką⁵.

Dobrym przykładem placówek, wpisujących się w powyższe założenia mogą być powstające w kraju biblioteki multimedialne. Wrocławską Mediatekę zdobi charakterystyczna, czerwona taśma medialna. W Olsztyńskiej Planecie 11 wnętrze posiada stylistykę planetarium. Z kolei Lubelskie Biblio stylistyką nawiązuje do pobliskiego skateparku. Stąd między innymi biurka i siedziska przypominające rampy, beczki służące jako stoliki czy podest DJ-ski w centrum głównej sali.

Fot. 1 - Wnętrze Biblio, opracowanie własne

Kolejnym składnikiem, stanowiącym nieodłączny element charakteru danej placówki, jest wyróżniające ją logo. „W wielu przypadkach, sposób postrzegania logo firmy rzutuje na jej wizerunek, a tym samym przekłada się na pozycję rynkową. Wizerunek marki budowany między innymi za pomocą identyfikacji wizualnej, często jest silniejszym elementem w budowaniu sympatii do niej, aniżeli cechy produktów, ceny czy inne atrybuty. Dobrze zaprojektowane logo, w symboliczny sposób odzwierciedlające wartości, jakie propaguje firma, doskonale wspiera jej wizerunek. Wpływa również na budowanie marki oraz lojalności wśród jej klientów⁶”. Powyższe sformułowanie tyczy się również bibliotek.

Rys. 1 - Logo Mediateki w Wrocławiu, http://www.mediateka.biblioteka.wroc.pl/

Rys. 2 - Logo Planety 11 w Olsztynie, http://www.planeta11.pl/

Rys. 3 - Logo Biblio w Lublinie, http://biblio.lublin.pl/

Analizując przedstawione logotypy należy zwrócić uwagę nie tylko na oryginalność, ale również na spójność z pozostałymi elementami identyfikacji wizualnej. Logo Mediateki we Wrocławiu nawiązuje do poprowadzonej przez wnętrze budynku taśmy medialnej. W logo Planety 11 wyraźnie widzimy konotacje z planetarium. Z kolei logo Biblio zbudowano z krzywych, jednoznacznie kojarzących się z rampami skateparkowymi. Dodatkowo, kolorystyka napisu jest taka sama, jak mebli wewnątrz biblioteki.

Wymienione wcześniej kwestie, w połączeniu z odpowiednim profilem zbiorów⁷ oraz wyposażeniem dodatkowym⁸, stanowią punkt wyjścia w kreowaniu mody na bibliotekę. Można przyjąć, że jest to „produkt”, który można „sprzedać” użytkownikowi⁹. Przez ową „sprzedaż” należy tutaj rozumieć wszelkiego typu działania, zmierzające do popularyzacji biblioteki oraz zwiększania jej atrakcyjności, a w efekcie - do kreowania mody.

Działania owe, składające się na budowanie mody, można podzielić w bardzo prosty sposób. Są to działania globalne oraz lokalne. Jako działania globalne, możemy zdefiniować wszystkie aktywności, mające na celu wzbudzenie i podtrzymanie zainteresowania miejscem. Z kolei działania lokalne polegają na tworzeniu i utrzymywaniu więzi z użytkownikiem.

Przed przystąpieniem do działania warto dokonać odpowiedniej analizy, określającej poprzednie, obecne oraz przyszłe miejsce organizacji, na tle działających na nią czynników. Analiza taka opiera się na prostym schemacie klasyfikacji - wszystkie czynniki mające wpływ na bieżącą i przyszłą sytuację organizacji, dzieli się na:

• zewnętrzne w stosunku do organizacji lub mające charakter uwarunkowań wewnętrznych,
• wywierające negatywny wpływ na funkcjonowanie organizacji i mające wpływ pozytywny¹⁰.

Dzięki takiemu podziałowi, wyodrębnione zostają cztery kategorie czynników:

• wewnętrzne pozytywne - mocne strony wyróżniające bibliotekę w otoczeniu
• wewnętrzne negatywne - słabe strony ograniczające sprawność i atrakcyjność placówki
• zewnętrzne pozytywne - szanse do rozwoju i usunięcia ograniczeń
• zewnętrzne negatywne - zagrożenia i bariery utrudniające rozwój placówki¹¹

Odpowiednie rozpoznanie powyższych kwestii pozwala na skuteczne uszeregowanie planowanych działań, określenie ich kolejności oraz stopnia ważności. Umożliwia także odpowiednią pracę nad sektorami niosącymi zagrożenia dla funkcjonowania placówki, co pozwala na eliminację negatywnych oddziaływań, zanim odniosą niepożądany, destrukcyjny skutek.

Podejmując działania globalne związane z kreowaniem mody, należy mieć na uwadze ich odpowiedni wydźwięk. Aby został osiągnięty, niezbędna jest przemyślana współpraca z mediami. Pozyskiwanie opinii publicznej i kontakty z otoczeniem są dla bibliotek o tyle ważne, że wpływają także na władze lokalne, które decydują o środkach finansowych na działalność biblioteki oraz służą jej popularyzacji w środowisku. Najskuteczniejszym sposobem informowania środowiska lokalnego o bibliotece i jej usługach są media masowe. Docierają one najszybciej do szerokich kręgów aktualnych i potencjalnych klientów bibliotek oraz elit politycznych. Mają także ogromną siłę opiniotwórczą. Warto pamiętać, że nawiązanie współpracy z mediami nie zawsze jest łatwym zadaniem. Taki stan rzeczy może wynikać z tego, że biblioteki nie są postrzegane jako temat, który może zaciekawić odbiorców¹². Jest to modelowy przykład jednego z czynników zewnętrznych o charakterze negatywnym.

W przypadku Biblio ten problem udało się wyeliminować jeszcze przed jego wystąpieniem. W fazie powstawania budynku, media otrzymywały informacje na temat planowanego wizerunku placówki. Udostępniano wizualizacje, informowano o planach związanych z funkcjonowaniem, itp. W dniu otwarcia zorganizowano poranną konferencję prasową oraz całodniowy festyn z licznymi atrakcjami, w którym udział wzięło około 2500 osób. Imprezę swoją obecnością uświetnili przedstawiciele struktur miejskich na czele z Prezydentem Lublina - Krzysztofem Żukiem, który dokonał oficjalnego otwarcia biblioteki. Taki zabieg nie tylko zainteresował czytelników ale również jednoznacznie pokazał, że Biblio jest miejscem nietuzinkowym, wartym uwagi¹³. 

Fot. 2 - Otwarcie Biblio, opracowanie własne

Kapitał wypracowany podczas otwarcia biblioteki okazał się doskonałą bazą, jednak bez stosownej kontynuacji działań globalnych, mógłby zostać bardzo łatwo „roztrwoniony”. Stąd wiele inicjatyw takich jak organizacja dnia otwartego, duże spotkania autorskie, itp. Wszystkie tego typu wydarzenia stanowią dla biblioteki doskonałą okazję do zaproszenia przedstawicieli mediów i prezentacji placówki szerokiemu gronu odbiorców.

W działaniach globalnych związanych z kreowaniem mody bardzo istotną rolę odgrywają projekty mogące podnieść rangę biblioteki, zarówno wśród użytkowników, środowisk opiniotwórczych, samorządowych oraz wśród mediów. W przypadku Biblio warto wymienić dwa przykłady. Pierwszy to ulokowanie w budynku biblioteki American Corner - centrum informacji o kulturze Amerykańskiej. Otwarcie tej placówki w lutym 2013 roku (po 8 miesiącach działania biblioteki) zaowocowało ponownym zgromadzeniem w bibliotece wszystkich przedstawicieli lokalnych mediów, znacznej liczby osób związanych ze strukturami miejskimi (na czele z Prezydentem Lublina - Krzysztofem Żukiem), a także ambasadora Stanów Zjednoczonych, Stephena Mulla.

Fot. 3 - Otwarcie American Corner Lublin, opracowanie własne

Drugim interesującym przykładem jest uznanie otwarcia Biblio Wydarzeniem Kultury 2012 roku w Lublinie. Warto nadmienić, że tytuł ten biblioteka otrzymała w wyniku głosowania czytelników, co świadczy dodatkowo o bardzo pozytywnym wizerunku placówki w społeczeństwie.

O ile działania globalne związane z kreowaniem mody bardzo łatwo wyróżnić i zdefiniować, o tyle działania lokalne to kwestia dużo bardziej złożona. Składają się na nie bowiem wszystkie przedsięwzięcia kulturalne oraz codzienna działalność statutowa biblioteki (w przeważającej mierze wypożyczanie oraz udostępnianie zgromadzonych zbiorów). Bardzo istotnym elementem, decydującym o powodzeniu działań tego typu jest odpowiednie nastawienie personelu i zachowanie podczas kontaktów z użytkownikami. Tego typu działania najlepiej rozpatrywać jako wariację marketingu bezpośredniego. Polega on na bezpośrednich komunikatach kierowanych do użytkowników biblioteki. Dzięki kontaktowi bezpośredniemu otrzymujemy reakcję zwrotną. Podczas komunikacji lokalnej bibliotekarz może wykorzystywać różne media, takie jak informatory, internet¹⁴, plakaty, kontakt bezpośredni, itp. Ogromnym plusem takich działań jest, poza tworzeniem dobrego wizerunku biblioteki, otrzymanie natychmiastowej i dającej się zmierzyć reakcji użytkownika placówki¹⁵. Jednocześnie pracownik ma możliwość modyfikacji swoich działań w celu pokrycia zainteresowań i zapotrzebowania odwiedzających bibliotekę użytkowników¹⁶.

Podobnie jak w przypadku działań globalnych, działania lokalne wymagając odpowiedniej współpracy z mediami. Cel jest jednak inny. Nie chodzi o budowanie zainteresowania w oparciu o charakterystyczne wydarzenia, ale o stworzenie ciągłego przepływu informacji pomiędzy biblioteką a mediami lokalnymi. Taka współpraca pozwala na stale informowanie o ofercie placówki, z czego korzystają przede wszystkim użytkownicy biblioteki (chociaż oczywiście działania te pełnią również funkcję reklamową). W przypadku Biblio współpraca taka polega na przekazywaniu programu planowanych działań do lokalnych rozgłośni radiowych oraz przedstawicieli prasy, ale również umieszczania informacji w miejskim informatorze kulturalnym.

Efekty działań lokalnych oraz globalnych są trudne do zmierzenia. W przedsiębiorstwach komercyjnych wyznacznikiem sukcesu jest osiągnięty zysk. W przypadku bibliotek można przyjąć, że rolę taką, przynajmniej sygnalnie, pełni ilość użytkowników. Sama ilość zapisanych osób może być jednak myląca¹⁷. W związku z tym lepszym wyjściem wydaje się porównanie ilości odwiedzin w danych okresach czasu. W przypadku Biblio tego typu zestawienia powstają co miesiąc, natomiast co pół roku przygotowany zostaje duży raport podsumowujący działalność biblioteki (podobnie rzecz ma się w przypadku pozostałych filii Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie, w ramach której Biblio funkcjonuje). Zestawienie odwiedzin dla Biblio wyglądają następująco:

1. W okresie od otwarcia (19 czerwca 2012 roku) do końca 2012 roku - około 76 000 osób¹⁸
2. W okresie od 01.01.2013 do 30.06.2013 - około 64 000 osób
3. W okresie od 01.07.2013 do 30.09.2013 - około 35 000 osób¹⁹

Zestawienie to wyraźnie ukazuje, że zainteresowanie biblioteką które wzbudzono w pierwszych miesiącach funkcjonowania, udało się utrzymać. Jest to potwierdzeniem prawidłowego funkcjonowania placówki i odpowiednio podejmowanych działań, zarówno w sferze globalnej jak i lokalnej. Utrzymanie niesłabnącego, bardzo wysokiego zainteresowania czytelników można uznać za tożsame z wypracowaniem mody na instytucję. Należy jednak pamiętać, że moda to zjawisko bardzo ulotne a jej utrzymanie wymaga ciągłej dbałości ze strony biblioteki.

Grzegorz Woźniak

Bibliografia:

1. APACKA Hanna (red.). Planowanie pracy biblioteki. Warszawa 2009
2. BAŃKO Mirosław. Wielki słownik ucznia. Warszawa 2006
3. GIERSZEWSKA Grażyna, ROMANOWSKA Maria. Analiza strategiczna przedsiębiorstwa. Warszawa 1997
4. GRIFFIN Ricky. Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa 2007
5. KOTLER Philip. Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola. Warszawa 1994
6. OKONEK Paulina. Logo w sieci - system identyfikacji wizualnej dla biznesów internetowych. Warszawa 2010
7. POL - CZAJKOWSKA Danuta. Współpraca z mediami. In PURRMANN Katarzyna, GRZELCZYK Jolanta (red.). Biblioteki dla młodych kleintów - scenariusz, Gutersloh 2005, s. 49 - 51
8. SCHMITZ Christian. Ludzie i media - biblioteki z punktu widzenia architektury. In PURRMANN Katarzyna, GRZELCZYK Jolanta (red.). Biblioteki dla młodych kleintów - scenariusz, Gutersloh 2005, s. 40 - 43
9. BIAŁECKI Klemens. Problemy marketingu bezpośredniego. Tryb dostępu: http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/index.php?nr=25&p=251001014571122&strona=biul_probl_klem. Stan z dnia 25.11.2013.
10. http://pl.wikipedia.org/wiki/Moda_(styl). Stan z dnia 18.11.2013

1M. Bańko, Wielki słownik ucznia, Warszawa 2006, s.868

2tamże

3tamże

4http://pl.wikipedia.org/wiki/Moda_(styl). Stan z dnia 18.11.2013r.

5C. Schmitz, Ludzie i media - biblioteki z punktu widzenia architektury, [w:] K. Purrmann, J. Grzelczyk, Biblioteki dla młodych klientów - scenariusz, Gutersloh 2005, s. 40

6P. Okonek, Logo w sieci - system identyfikacji wizualnej dla biznesów internetowych, PARP, Warszawa 2010, s. 5

7Kwestia profilu zbiorów w odniesieniu do tematu kształtowania mody na bibliotekę, ze względu na swoją złożoność, została jedynie zasygnalizowana w artykule. Jest to jednak kluczowe zagadnienie, mające ogromny wpływ na odpowiednie funkcjonowanie biblioteki.

8Sformułowanie „wyposażenie dodatkowe” należy w tym przypadku traktować bardzo szeroko, gdyż w zależności od charakteru placówki może być ono bardzo zróżnicowane. W przypadku Biblio jako przykład „wyposażenia dodatkowego” można podać kameralną salę kinowo-konferencyjną, stanowisko DJ-skie, punkty odsłuchu audio, stanowiska konsolowe, elektroniczny spray, itp.

9Nazwa „użytkownik” została tutaj użyta celowo. Wiele osób odwiedzających biblioteki, zwłaszcza te nowoczesne, korzysta nie tylko z książek czy czasopism, ale również ze sprzętu komputerowego, gier planszowych, zbiorów multimedialnych, itp. W związku z tym sensownym wydaje się wykorzystanie nazwy „użytkownik”, zamiast klasycznego „czytelnik” (to hasło można wydzielić i stosować do konkretnej grupy użytkowników, obcujących ze słowem pisanym).

10G. Gierszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1997, s. 176

11H. Apacka, Planowanie pracy biblioteki, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Warszawa 2009, s. 13

12D. Pol - Czajkowska, Współpraca z mediami, [w:] K. Purrmann, J. Grzelczyk, Biblioteki dla młodych klientów - scenariusz, Gutersloh 2005, s. 49

13Warto zauważyć, że w otwarciu uczestniczyli przedstawiciele wszystkich liczących się mediów lokalnych, co pozwoliło skutecznie wyeliminować ewentualną barierę wizerunkową biblioteki, jako miejsca nieatrakcyjnego tematycznie.

14Internet należy tutaj rozumieć bardzo szeroko. Biblioteka nie może ograniczać się tylko do strony domowej, ale również powinna prowadzić aktywną komunikację za pomocą np. portali społecznościowych.

15K. Białecki. Problemy marketingu bezpośredniego. http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/index.php?nr=25&p=251001014571122&strona=biul_probl_klem. Stan z dnia 25.11.2013

16Do sformułowania powyższego fragmentu posłużyła definicja marketingu bezpośredniego, przeniesiona na grunt biblioteczny. Większość bibliotek to instytucje non profit, prowadzące dodatkowo rozbudowaną działalność edukacyjno - kulturalną. Z tego też powodu jako cel oraz wypracowany zysk należy rozpatrywać zarówno pozyskanych użytkowników korzystających z biblioteki, ale również skuteczność obsługi , która z kolei przekłada się na zadowolenie osób odwiedzających placówkę.

17Po otwarciu nowej biblioteki może nastąpić wzmożona ilość zapisów wśród osób, które w przyszłości nie będą korzystały z usług placówki.

18Należy zauważyć, że ilość ta jest powiększona o osoby biorące udział w festynie z okazji otwarcia biblioteki

19Ostatni okres został skrócony do trzymiesięcznego, ze względu na termin powstania artykułu.