Biblioteka dźwiękiem malowana. Inicjatywy artystyczne w Filii nr 2 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie

Biblioteka już od dawna nie jest jedynie miejscem wypożyczania książek. To miejsce, które promuje szeroko pojętą kulturę, kulturę w najlepszym wydaniu. Bibliotekarki Filii nr 2 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie bardzo poważnie traktują ów postulat, od lat prowadząc zakrojoną na szeroką skalę działalność kulturalno-oświatową, w ramach której organizują cykle wykładów z historii sztuki, spotkania autorskie z literatami, kursy, warsztaty, lekcje biblioteczne... Jako jedna z pierwszych w Polsce bibliotek rozpoczęła promocję czytelnictwa w nowej zabawnej odsłonie - tzw. biblioteczny viral. Rolę szczególną odgrywa w bibliotece teatr i muzyka: klasyczna, rockowa, jazzowa, rozrywkowa, dawna...Referat przybliża działalność kulturalno-oświatową placówki, ze szczególnym uwzględnieniem nowego cyklu koncertów pt. „Kolorowe harmonie w bibliotece”, którego autorka jest pomysłodawczynią i organizatorką. Kolorowe harmonie w bibliotece promują grupę instrumentów trochę mniej znanych a nie mniej interesujących, bo odpowiedzialnych za „koloryt” brzmienia orkiestrowego, czyli instrumenty dęte i perkusyjne. Koncerty, połączone z krótką charakterystyką i prezentacją instrumentu, w nietuzinkowy a czasem zaskakujący sposób przybliżają walory brzmieniowe kolejnych „bohaterów”. Rzeczą, która wyróżnia koncerty jest miła atmosfera, wyzbyta zbędnej pompatyczności i sztywności, budująca most między widownią a wykonawcami – uczniami lubelskich szkół muzycznych, filharmonikami, pedagogami, aktywnymi i koncertującymi muzykami.

Przestrzeń biblioteki wypełniają już nie tylko książki, nuty, ryciny, prasa czy płyty. Jest normą, iż biblioteczne wnętrza stają się świątynią kultury i nauki w sensie ogólnym. Powstają tu wystawy sztuki, nie tylko fotografii, grafiki czy malarstwa, ale również rzeźby czy instalacji artystycznej. Biblioteka staje się sceną muzyczną czy teatralną, otwartą dla znanych artystów ale również tych stawiających swoje pierwsze kroki w trudnej dziedzinie sztuki. Prowadzone lekcje biblioteczne to nie tylko czytanie bajek, to często naukowe eksperymenty, zajęcia teatralne, warsztaty taneczne, zajęcia artystyczne… Biblioteka jest azylem dla ludzi starszych, którzy otrzymują tutaj pomoc konkretne narzędzia niezbędne do życia w wirtualnej rzeczywistości. To miejsce spotkania tradycji z nowoczesnością, młodości z doświadczeniem, wiedzy, kultury, zabawy i przede wszystkim – ludzi.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie na co dzień zaspakaja potrzeby kulturalne, oświatowe i informacyjne ponad 70 000 mieszkańców Lublina i okolic. Powstała w 2002 roku poprzez podział Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego. Jej historia sięga początków XX wieku, dzięki czemu najstarsze filie biblioteczne w swoich zbiorach posiadają woluminy o wartości historycznej. Sieć MBP liczy 39 filii usytuowanych w różnych częściach miasta. Składają się na nią 34 placówki ogólne, 4 placówki szpitalne, mediateka BIBLIO wraz z American Corner Lublin – centrum kultury i informacji o Stanach Zjednoczonych. Osiem filii otwarto w latach 2011-2015 co pokazuje jak dynamicznie rozwija się ta instytucja. Dyrektorem MBP jest Piotr Tokarczuk, a Zastępcą Dyrektora ds. Merytorycznych – Renata Filipiak.

W realizacji zamierzonych celów, zarówno tych wyszczególnionych w ustawie
o bibliotekach jak i tych dodatkowych, będących przejawem wyobraźni i inicjatywy samych pracowników, pomaga profesjonalny sprzęt w jaki wyposażone są filie, piękne wnętrza łączące wygodę z nowoczesnym designem oraz zróżnicowane wykształcenie i nietypowe pasje bibliotekarzy. Współczesna biblioteka jest też miejscem zawodowego spełnienia
i satysfakcji ludzi w niej pracujących, którzy niekiedy stają się prawdziwymi wirtuozami
w swym zawodzie.

Od półtora roku jestem pracownicą Filii 2 MBP. Pracuję tam wraz z Marią Dąbrowską oraz Katarzyną Poleszak – kierowniczką placówki. We trzy tworzymy świetny, zgrany
i twórczy zespół dzięki czemu nasza praca jest nie tylko wydajna, efektywna ale też przestaje być pracą sensu stricte – staje się dla nas ogromną przyjemnością i radością. Posiadamy różne wykształcenie: Katarzyna Poleszak jest indologiem, Maria Dąbrowska jest polonistką, ja zaś jestem historykiem sztuki i muzykologiem. Każda z nas jest wirtuozem w swojej dziedzinie
i ma dodatkowe ciekawe pasje. Łącząc te pierwiastki stworzyłyśmy imponującą ofertę kulturalno-oświatową – dla każdego naszego czytelnika.

Filia 2 od września 2013 roku mieści się w głównej siedzibie MBP,
w odrestaurowanym budynku dawnego klasztoru powizytkowskiego, obecnie Centrum Kultury. Zajmuje dwa pomieszczenia: jedno będące wypożyczalnią literatury pięknej, popularnonaukowej, dziecięcej i audiobooków oraz drugie, w którym znajduje się czytelnia wraz z księgozbiorem podręcznym, ponad czterdziestoma tytułami czasopism oraz pięcioma stanowiskami komputerowymi. Mamy około 2 000 czytelników. Biblioteka otwarta jest dla nich sześć dni w tygodniu. Filia 2 posiada nie tylko systematycznie poszerzany księgozbiór, który dziś liczy ponad 22 000 woluminów i który dostosowany jest do oczekiwań użytkowników, bezpłatny dostęp do Internetu, ale szczyci się również bogatą ofertą kulturalno-oświatową. W 2014 roku Filia 2 stała się biblioteką rozpoznawalną w całej Polsce dzięki dużej ilości przeprowadzonych akcji promujących bibliotekę i czytelnictwo, które zyskały miano virali. Spośród nich najbardziej znane są zdjęcia sleeveface „Wypożyczajcie książki”, filmiki pt. „Zapraszamy do biblioteki”, akcja „Dzieła sztuki w bibliotece” czy program „Zabookowani”. Jest to jedna z bardziej reprezentatywnych filii MBP, stwarzająca szansę zawodowego i osobistego rozwoju, „rozwinięcia skrzydeł”, wspięcia się na wyżyny własnej wyobraźni i zapobiegająca duchowemu marazmowi.

Dla przedszkolaków prowadzimy atrakcyjne lekcje biblioteczne. W ramach tych lekcji realizujemy projekty „Mały kompas moralny”, czy „Czytam sobie w bibliotece”. Organizujemy też akcje okolicznościowe, np. czytanie bajek przez postaci Disneya w Dzień Dziecka. Dla dzieci w wieku szkolnym przygotowujemy co roku zajęcia podczas ferii zimowych i wakacji. W tym roku spotkania te przybrały nazwę „Tanecznym krokiem w wakacyjnym rytmie”. Jak sama nazwa wskazuje każde ze spotkań poświęcone było poznaniu jednego z tańców polskich bądź innych krajów: Czech, Niemiec, itd. Oczywiście połączone były one z nauką właśnie tego tańca. Dla dorosłych prowadzony jest kurs języka hindi, zaś dla seniorów – warsztaty komputerowe, autobiograficzne, czy warsztaty manualne „Zrób lapbooka dla wnuka”. Już po raz piąty Filia 2 otrzymała certyfikat „Miejsce Przyjazne Seniorom” przyznawany przez Społeczną Radę Seniorów Miasta Lublin.  Dla wszystkich czytelników organizujemy spotkania autorskie w ramach cyklu Czarne Inspiracje Plus, podczas których gościliśmy znanych pisarzy, m.in. Justynę Bargielską, Jacka Hugo-Badera, Angelikę Kuźniak, Andrzeja Stasiuka czy Krzysztofa Vargę, spotkania z podróżnikami
z cyklu „Inny wymiar podróży”, na które zaprosiliśmy m.in. Martę Sziłajtis-Obiegło, która jako najmłodsza Polka opłynęła samotnie dookoła świat, Marcina Bruczkowskiego, autora książek o Japonii, Tomasza Tułaka, który opowiadał o podróży koleją transsyberyjską czy otwarte wykłady z historii sztuki prowadzone przez naukowców z uczeni wyższych: KUL-u, UMCS-u, UW. W roku 2016 rozpoczęła się już VIII edycja tego cyklu – „Sztuka i technologia”. Pozostając w kręgu sztuki warto wspomnieć dwie dość nietypowe jak na bibliotekę wystawy: łączący fotografię z kostiumografią „Kaleidoscope” Marka Czeżyka i „Widzialne/niewidzialne” grafiki i instalacje Katarzyny Lembryk. Nasza instytucja co roku bierze udział się w ogólnopolskiej inicjatywie Narodowe Czytanie. Od 2015 roku w Filii 2 odbywają się tak zwane performatywne czytania o charakterze okolicznościowym. W Dzień Zaduszny wraz z publicznością performatywnie odczytaliśmy II część „Dziadów” Adama Mickiewicza, przed Bożym Narodzeniem odbyło się performatywne czytanie „Opowieści wigilijnej” Charlesa Dickensa, a z okazji Międzynarodowego Dnia Poezji – bibliotekarki czytały erotyki. Każde z tych czytań było syntezą słowa, muzyki, gry świateł i cieni, odpowiedniej, własnoręcznie wykonanej scenografii, kostiumów oraz elementów akcji dramatycznej i performatywnej. Performatywność w każdym przypadku oznaczała co innego: od antycznego katharsis po aktorskie włączanie się w akcję. Czytania są naszym sukcesem, wzięło w nich udział wielu czytelników, odwiedzały nas okoliczne szkoły i lokalne media. Stały się one wizytówką Filii nr 2.

Drugi filar charakteryzujący naszą działalność stanowi muzyka: od jazzu poprzez rock, folk, metal po klasykę. Organizujemy koncerty okolicznościowe stale już wpisując się
w kalendarz lubelskich imprez  w ramach Nocy Kultury czy Nocy Bibliotek, odbywają się u nas koncerty walentynkowe, noworoczne, kolędowania i inne (Rys. 1).

Rys. 1. Recital kwartetu saksofonowego (Daria Graca, Damian Radowiecki, Paulina Tyc, Iwona Wrótna, przygotowanie: Andrzej Waszczuk) z okazji Nocy Kultury 2016. [4.06.2016 r.] Foto: Beata Wijatkowska, Dział Promocji i Marketingu MBP w Lublinie.

Mamy również stałe cykle koncertowe: organizowane we współpracy z Wydziałem Jazzu i Rozrywki UMCS koncerty z cyklu „Jazz i piosenka”, koncerty promujące muzykę młodych twórców i wykonawców z cyklu „Grammy”, czy „Biblioteczne wtorki z muzyką klasyczną” organizowane we współpracy ze Szkołą Muzyczną I i II stopnia im. Tadeusza Szeligowskiego w Lublinie.

Każda z nas interesuje się i słucha innej muzyki, dzięki czemu nasza oferta koncertowa jest bogata i urozmaicona. Katarzyna jako indolog wygłasza prelekcje
na temat kultury i muzyki Indii, Maria z kolei zaprasza zespoły grające muzykę cięższą – rock, metal. Moją domeną jest szeroko pojęta muzyka klasyczna i muzyka ludowa. Swoją pasję i wiedzę w twórczy i pożyteczny sposób wykorzystuję w pracy. Tak powstały „Kolorowe harmonie w bibliotece”. Jest to cykl koncertów mających na celu „odczarowanie” muzyki klasycznej, która niestety obarczona jest wieloma stereotypami, zazwyczaj o wydźwięku pejoratywnym. Sama gram na klarnecie, dlatego też drugim zamierzeniem koncertów jest spopularyzowanie grupy instrumentów dętych i perkusyjnych, które zwłaszcza w mieście wybitnych skrzypków – Henryka Wieniawskiego i Karola Lipińskiego traktowane są z większą rezerwą, są mniej znane, a przez to i mniej lubiane.

XIX wiek to czas wielkiej impresjonistycznej rewolucji w malarstwie i w muzyce, okres, w którym twórcy byli wybitnie wyczuleni na barwę. Dotyczyło to zarówno malarstwa, jak i muzyki. XIX wiek to również czas ustalenia stałego składu wielkiej orkiestry symfonicznej, w której instrumenty dęte i perkusyjne otrzymały niezwykle istotną rolę – były odpowiedzialne za „koloryt” brzmienia orkiestrowego. Stąd inspiracja dla nazwy cyklu – „Kolorowe harmonie w bibliotece”. Koncerty powstają przy ścisłej współpracy ze Szkołą Muzyczną I i II stopnia im. Tadeusza Szeligowskiego w Lublinie. Koordynatorem z ramienia szkoły jest Andrzej Schab – kierownik sekcji instrumentów dętych i perkusji, solista Filharmonii im. Henryka Wieniawskiego w Lublinie, członek kwartetu klarnetowego Claribel (Rys. 2)

Rys. 2. Od lewej: Andrzej Schab i Jaremi Zienkowski  prezentujący klarnety basowe.[23.09.2015 r.] Foto: Marta Piasecka, Dział Promocji i Marketingu MBP w Lublinie.

Koncerty ujęte są w formułę mistrz i uczeń: wykonawcami są uczniowie Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Tadeusza Szeligowskiego oraz Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej im. Karola Lipińskiego, którzy występują u boku swych nauczycieli, na co dzień czynnych muzyków-solistów Filharmonii Lubelskiej, czy Lubelskiego Teatru Muzycznego. Koncerty łączą ze sobą dobrą zabawę i rozrywkę z walorami edukacyjnymi, gdyż oprócz muzyki w najlepszym wykonaniu opatrzone są one odautorskim komentarzem dotyczącym instrumentu, kompozytora czy konkretnego utworu. Staram się, aby ten komentarz nie był zbyt długi, aby przekazywał wiedzę niezbędną do zrozumienia granej muzyki, obfitował ciekawostki historyczne, był nieszablonowy i nietuzinkowy. Pierwsza, zeszłoroczna edycja poświęcona była „przedstawieniu” kolejnych „bohaterów” naszych koncertów, pokazaniu ich walorów brzmieniowych, wszechstronności, właściwości ekspresyjnych i zróżnicowanych technik wydobycia dźwięku. Odbyło się dziewięć koncertów i każdy z nich dotyczył jednego instrumentu. O samym instrumencie opowiadała osoba najbardziej kompetentna – sam muzyk, który pokazywał w jaki sposób wydobyć dźwięk, na czym polegają trudności techniczne instrumentu (Rys. 3).

Rys. 3. Grzegorz Barański prezentujący fagot.[20.01.2016 r.] Foto: Marta Piasecka, Dział Promocji i Marketingu MBP w Lublinie.

Dla chętnej osoby możliwa była również krótka nauka gry na instrumencie
(Rys. 4).

Rys. 4. Nauka gry na klarnecie (nauczyciel: Andrzej Schab, uczennica: Marta Piasecka). [23.09.,2015 r.] Foto: Katarzyna Poleszak, kierownik Filii 2 MBP w Lublinie.

Muzycy żartują, przebierają się, „bawią się” dźwiękami, przy czym muzyka ta nie traci nic ze swej wartości estetycznej, za to staje się bardziej przystępna i zrozumiała (Rys. 5).

Rys. 5. Aleksandra Kołodziejczyk-Barańska jako „Kaczka” z bajki muzycznej „Piotruś i wilk” op. 67 Siergiusza Prokofiewa. [9.12.2015 r.] Foto: Maria Dąbrowska, pracownik Filii 2 MBP w Lublinie.

W ten sposób koncerty oparte są na dialogu, na wzajemnych relacjach i interakcjach z publicznością. Bardzo ważną kwestią jest to, że są one bezpłatne, odbywają się o godzinie 17:00, zatem są dostępne dla osób pracujących, dla młodzieży uczącej się i dla seniorów. Dzięki temu koncerty zyskują coraz liczniejsze grono słuchaczy, którzy wracają do nas na kolejne koncerty i inne wydarzenia. Stali odbiorcy koncertów przyprowadzają członków swoich rodzin, znajomych. W ten sposób biblioteka pozyskuje nowych czytelników, a Szkoła Muzyczna – nowych uczniów. „Kolorowe harmonie w bibliotece” weszły na stałe do naszej oferty kulturalnej. Kolejną nową muzyczną inicjatywą, która prawdopodobnie stanie się imprezą cykliczną jest „Muzyka dookoła świata” czyli I Dzień Muzyki w Filii 2 – dzień wypełniony koncertami, prelekcjami i warsztatami.

Choć muzyka i inicjatywy parateatralne stały się dla naszej filii reprezentatywne, wciąż szukamy nowych rozwiązań, nowych inicjatyw, uważnie wsłuchujemy się w opinie czytelników, by wychodzić naprzeciw ich oczekiwaniom, rozwijać własne talenty, zainteresowania, rozszerzać swoje kompetencje i robić wszystko, aby praca stała się dla nas przyjemnością samą w sobie.

Izabela Bartkowiak